Bent u maker (auteur) van teksten, wetenschappelijk werk of kunst? Dan heeft u auteursrecht. Lees hier hoe het zit.
Het auteursrecht beschermt makers (auteurs) van bijvoorbeeld teksten, wetenschappelijk werk, kunst of foto’s. U kiest zelf wat er gebeurt met uw werk. Bijvoorbeeld of en hoe anderen uw werk mogen gebruiken, kopiëren en tonen.
Wanneer geldt het auteursrecht?
Het auteursrecht ontstaat vanaf het moment dat u het werk heeft gemaakt. U hoeft auteursrecht nergens aan te vragen of te registreren. Het kost u niets en is internationaal geldig. Het auteursrecht is geregeld in de Auteurswet. De Auteurswet beschermt uw werk als het aan deze 3 voorwaarden voldoet:
- Uw werk is origineel en persoonlijk. Het mag niet lijken op werk van iemand anders.
- Het werk is zintuigelijk waarneembaar: het is te zien, te lezen of te horen.
- Het gaat niet om een nieuw technisch product of proces (hiervoor geldt het octrooirecht).
Voorbeelden van beschermde werken zijn:
- Boeken, muziek en films
- krantenartikelen
- schilderijen en tekeningen
- software, videogames en apps
- bouwtekeningen
- foto’s en video’s
Hoe bewijst u uw auteursrecht?
Een auteursrecht ontstaat automatisch, maar staat nergens officieel geregistreerd. Daarom is het verstandig op of bij uw werk uw naam en datum te zetten. Bij een eventuele rechtszaak heeft u dan een bewijs dat u op die datum al in het bezit was van uw werk. Dat kunt u bijvoorbeeld zo doen:
- Zet op of bij uw werk een © (copyright teken) met uw naam en datum.
- U kunt een exemplaar of foto van uw werk aangetekend aan uzelf sturen. Controleer wel of er een datum op staat en laat het pakket of de envelop dicht.
- Een notaris kan uw auteursrecht op een werk voor u vastleggen met een datumstempel, authentieke akte of proces-verbaalakte.
- Via het Benelux Bureau voor Intellectuele Eigendom kunt u digitaal een datumstempel van uw werk laten vastleggen. Dit kan in het iDEPOT.
Let op: deze maatregelen geven u geen intellectueel eigendomsrechten, maar zijn extra bewijs dat u op een bepaald tijdstip uw werk in bezit had.
Auteursrecht overdragen of kopen
U kunt als auteur en maker uw auteursrecht helemaal of voor een deel overdragen:
- U geeft een licentie (toestemming) aan een exploitant (bijvoorbeeld een uitgeverij of een museum). U houdt het auteursrecht, maar geeft toestemming aan de exploitant om het werk te verspreiden of te kopiëren. Een exclusieve licentie moet u schriftelijk vastleggen. Een niet-exclusieve licentie mag u ook mondeling geven.
- Bij een overdracht verkoopt u de auteursrechten aan een andere partij. Die andere partij heeft dan het auteursrecht. Dit moet u schriftelijk vastleggen.
Wat is het auteursrecht waard?
Wilt u uw auteursrecht overdragen? Of van iemand kopen? Dan mag de eigenaar van het werk zelf de prijs bepalen.
Auteursrecht na overlijden
Wanneer u overlijdt, gaat het auteursrecht automatisch over naar uw erfgenamen. Het auteursrecht vervalt 70 jaar na het overlijden van de maker.
Uw werk wordt zonder toestemming gebruikt
Wordt uw werk zonder uw toestemming gebruikt? Bijvoorbeeld doordat uw werk is verspreid, afgedrukt of op internet is geplaatst. Dan is er sprake van schending van auteursrecht. U kunt dan via de rechter verdere verspreiding van uw werk verbieden. Ook kunt u een vergoeding vragen voor de geleden schade.
Gebruik zonder toestemming mag soms
In sommige gevallen mag uw werk gebruikt worden zonder (vooraf) toestemming te vragen. Dat kan bijvoorbeeld in de volgende gevallen:
- geautomatiseerd doorzoeken van tekst en databanken om (nieuwe) patronen, trends en verbanden te ontdekken (tekst- en datamining (TDM))
- voor gebruik in de klas én in besloten online onderwijsnetwerken
- digitaliseren van papieren collecties voor onderzoek door cultureel erfgoedinstellingen, zoals bibliotheken, musea en archieven. Door de nieuwe regels mogen ze onder bepaalde voorwaarden materiaal dat anders niet verkrijgbaar is ook online beschikbaar stellen
Bescherming als u met een exploitant werkt (auteurscontractenrecht)
Naast auteursrecht is er ook auteurscontractenrecht. Dit beschermt makers die afhankelijk zijn van exploitanten zoals uitgevers, platenmaatschappijen en filmproducenten om het werk bekend te maken bij het publiek. Makers hebben dan een overeenkomst met de exploitant waarmee ze toestemming geven om hun werk te exploiteren. De Wet auteurscontractenrecht zegt onder meer dat de maker:
- recht heeft op een eerlijke vergoeding en op een hogere vergoeding wanneer het werk ineens enorm succesvol wordt (bestsellerbepaling)
- de overeenkomst (gedeeltelijk) kan verbreken als de exploitant het werk niet voldoende exploiteert
- onredelijke eisen in het exploitatiecontract kan vernietigen
Duidelijkheid over hoe u werk wordt gebruikt (transparantieplicht)
Een exploitant van auteursrecht heeft transparantieplicht richting de maker. De maker heeft recht op informatie over onder andere de manier waarop het werk wordt verspreid of uitgevoerd , de vergoeding en de inkomsten.
Bescherming uitvoerend kunstenaar (naburig recht)
Naast het auteursrecht voor auteurs (makers) is er het naburig recht. Dit beschermt iedereen die het werk van de maker uitvoert. Bijvoorbeeld zangers, muzikanten, acteurs, film- en muziekproducenten of een omroep. De uitvoerend kunstenaar moet eerst toestemming geven voordat een andere partij de uitvoering opneemt, uitzendt en verkoopt. Ook dit recht kunt u overdragen. Naburige rechten ontstaan automatisch en vervallen na 50 jaar. Voor een musicus of een muziekproducent geldt een beschermingsduur van 70 jaar.
Auteursrecht en online diensten
Aanbieders van online diensten voor het delen van bijvoorbeeld video’s of afbeeldingen moeten:
- toestemming hebben van rechthebbenden om de inhoud te laten zien en deze actief verkrijgen
- een deel van de advertentie-inkomsten afdragen aan rechthebbenden
- content filteren op inbreuk makende inhoud als er nog geen toestemming is van de rechthebbenden en indien nodig weghalen
- de gebruiker de mogelijkheid geven om bezwaar te maken tegen onterecht verwijderde content
Bescherming van databanken en verzamelingen (databankenrecht)
Het databankenrecht beschermt databanken en verzamelingen van werken waar veel tijd en geld in is gestoken. Wie een databank wil gebruiken, moet daarvoor toestemming vragen aan de maker. Tekst- en datamining, zoals hierboven beschreven, mag wel zonder toestemming.
Uitlenen van werk met auteursrecht (leenrecht)
Voor het uitlenen van bijvoorbeeld boeken, muziek, films of kunst hebben de makers recht op een vergoeding. Bibliotheken, spelotheken en kunstuitleen betalen de vergoedingen aan Stichting Leenrecht. Daarna verdeelt de stichting de vergoedingen over de organisaties die de makers uitbetalen. Zoals Stichting Lira (schrijvers, vertalers, journalisten) en Stichting Pictoright (beeldmakers, fotojournalisten).
Publiceren van beeld met mensen (portretrecht)
Filmt of fotografeert u mensen? Dan heeft u het auteursrecht, maar niet het portretrecht. Het portretrecht geeft de persoon op de foto of in de film het recht om publicatie te verbieden. U moet in veel gevallen om toestemming vragen als u een portret wilt publiceren. Het portretrecht is geregeld in de Auteurswet.
Vergoeding krijgen voor gebruik van uw werk
Collectieve beheersorganisaties (cbo’s) regelen het auteursrecht voor auteurs. Buma/Stemra zorgt ervoor dat makers van teksten en muziek een vergoeding krijgen wanneer hun werk wordt gebruikt. Bijvoorbeeld als muziek op de radio of in een café wordt gedraaid. Andere cbo’s zijn bijvoorbeeld:
Deze cbo's zijn aangesloten bij de Vereniging van Organisaties die Intellectueel eigendom Collectief Exploiteren (VOI©E). Het College van Toezicht Auteursrechten (CvTA) houdt toezicht op een aantal van deze collectieve beheersorganisaties.